Tia xạ sẽ làm hỏng cấu trúc của các vật chất di truyền tế bào...và làm chết tế bào đó. Đây được coi là biện pháp điều trị tại chỗ, vì chỉ có tác dụng tại chỗ được chiếu là chủ yếu. Thường xạ trị được sử dụng khi khối u không thể mổ mà vẫn còn ở 1 khu vực nào đó chưa di căn đi xa. Nôm na nó cũng là biện pháp điều trị ở giai đoạn ung thư còn sớm hay trung gian, chưa phải giai đoạn cuối, nên thấy bác sĩ bảo đi xạ trị triệt để, có nghĩa là  bệnh của bạn vẫn còn ở giai đoạn có hy vọng hết bệnh.

Ngoài ra nó cũng được dùng ở giai đoạn trễ nhưng mục đích không phải để hết bệnh, mà chỉ để giảm nhẹ triệu chứng tại nơi chiếu xạ thôi (giảm đau, giảm chèn ép...). 

Tuy nhiên xạ trị không phải có thể điều trị mọi ung thư, hiện nó chỉ được áp dụng phổ biến để điều trị với mục đích triệt để ung thư một số cơ quan ở những giai đoạn nhất định, ví dụ như u não, ung thư đầu cổ, phổi, tuyến ức, thực quản, trực tràng, tuyến tiền liệt, cổ tử cung, hậu môn, chi... và thường là lựa chọn thứ 2 sau phẫu thuật, cũng có khi xạ để giảm kích thước bướu trước khi phẫu thuật, cũng có khi là xạ sau phẫu thuật để xử trí tồn dư hay dự phòng tái phát (vú, trực tràng...). Có khi xạ trị là phương pháp duy nhất có thể chữa hết như ung thư vòm hầu, u tuyến tùng, miệng thực quản... 

Đầu tiên phải nói các kĩ thuật xạ trị có mức giá trần do bộ y tế quy định. Nhưng có nhiều loại khác nhau, các bệnh viện công tư cũng khác nhau, tôi bàn về giá ở các bệnh viện công thôi. Vậy sao lại khác nhau?.

Để giải thích cần hiểu tại sao lại có nhiều kĩ thuật xạ trị vậy? Do tia xạ khi chiếu vào cơ thể không chỉ có tác động lên tế bào ung thư, mà còn tác động lên các tế bào không bị ung thư, nếu tế bào đó nằm trong khu vực chiếu xạ. Ví dụ để chiếu xạ vào khối u phổi, tia xạ phải đi qua các cơ quan lành như da, cân cơ ngực, xương sườn, cột sống, tủy sống, phần phổi lành rồi mới tới u. Vậy các cơ quan nằm trên đường đi đó cũng chịu tác dụng phụ. Và mục đích của xạ trị là muốn u nhận đủ liều xạ và chết đi, còn các cơ quan lành bị tổn thương càng ít càng tốt, tối đa là bị tổn thương nhưng không chết. Chứ chiếu vào chết hết cả u lẫn lành thì sao mà sống!!

Và để làm được mục đích đó ( tối ưu hóa liều xạ vào u và giảm tối đa tác động cơ quan lành) đôi khi dễ, đôi khi cực khó. Vì giới hạn chịu được liều xạ của mỗi cơ quan là khác nhau, có cơ quan chịu được liều cao,  có cơ quan chịu được liều thấp. Do đó đã phát sinh ra nhiều kĩ thuật xạ trị, thiết bị xạ trị,  tiến bộ theo từng bước, với mục đích là làm tối ưu điều nêu trên. Các kĩ thuật từ 2D lên 3D, 3DCRT, IMRT, VMAT, IGRT, xạ phẫu....... mục đích cũng chỉ làm tăng sự chính xác, tối ưu liều vào bướu, giảm liều lên cơ quan lành, giảm tác dụng phụ.

Và đó là lý do đầu tiên cũng là xạ trị,  mà các bệnh viện, các bệnh khác nhau có giá xạ trị khác nhau, càng hiện đại càng tốn kém đầu tư, nhân lực, thời gian làm việc. Nên đừng nghĩ là đi xạ trị thì ở đâu cũng như đâu, quan trọng là kỹ thuật xạ trị mà mình được làm. Mỗi bệnh viện hoặc trong 1 bệnh viện có nhiều loại máy xạ và kỹ thuật xạ khác nhau. 

Lý do thứ 2 là do cơ chế của các bệnh viện. Có bệnh viện họ phụ thu do giá vận hành cao hơn giá bảo hiểm y tế chi trả, bệnh nhân đồng ý thì xạ giá cao hơn. Hoặc máy xạ là máy xã hội hóa thì họ thu theo giá họ quy định.

Lý do thứ 3 là xạ theo yêu cầu. Những nơi bệnh nhân đông, đợi xạ lâu quá, mà bệnh thì nên xạ sớm, thế là bệnh viện họ tổ chức xạ ngoài giờ. Tất nhiên là ở đâu quá tải thì mới có. Ở đâu không quá tải thì không có việc này.

Tóm lại giá của xạ trị phụ thuộc vào kỹ thuật xạ trị bạn được chỉ định hay bạn chọn (nên hãy tìm hiểu bệnh mình xạ kỹ thuật nào là phù hợp để tìm đến bệnh viện có kỹ thuật đó). Nơi bạn chọn có quá tải hay không? có phải xạ ngoài giờ không nữa? Vì vậy, có khi cùng bệnh mà người này xạ chẳng mất bao nhiêu người kia xạ tốn cả đống tiền.