1. Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua là gì ?

Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (Transient ischemic attack hay TIA) là một giai đoạn tạm của các triệu chứng tương tự như đột quỵ, chỉ kéo dài vài phút và là dấu hiệu cảnh báo rằng đột quỵ có thể đang đến gần.

Như tên gọi của nó, chỉ thoáng qua nhưng nguy hiểm khi bỏ qua các triệu chứng ngắn khi qua đi. Khoảng 50% số người bị đột quỵ trong vòng hai ngày sau TIA và 20% bị đột quỵ trong vòng ba tháng tới, vì vậy việc chẩn đoán và điều trị nhanh chóng có thể cứu sống người bệnh. Một cơn TIA  nhỏ kéo dài từ vài phút đến 24 giờ. Khi cục máu đông vỡ ra và lưu lượng máu quay trở lại, các triệu chứng sẽ biến mất và không có tổn thương vĩnh viễn. Đột quỵ nói chung thường xảy ra khi tình trạng tắc nghẽn, thường do động mạch bị tắc hoặc vỡ - kéo dài đủ lâu để tiêu diệt các tế bào não, làm suy giảm hoạt động của cơ thể và khiến những người sống sót sau đột quỵ bị tàn tật ở nhiều mức độ khác nhau tùy thuộc vào phần não bị tổn thương.

Đột quỵ, nguyên nhân gây tử vong đứng thứ năm trên thế giới hiện nay,  xảy ra ở nam và nữ gần như bằng nhau, và các nhà khoa học đang cố gắng tìm hiểu nguyên nhân của khoảng cách giới tính này trong điều trị đã tập trung chủ yếu vào người anh em họ của đột quỵ, bệnh động mạch vành. Tình trạng này, chưa được chẩn đoán và điều trị kém ở phụ nữ, làm tăng nguy cơ đột quỵ vì sự tích tụ mảng bám có thể chặn dòng máu giàu oxy đến não (dẫn đến đột quỵ) cũng như đến tim (dẫn đến đau tim).

Phụ nữ chiếm 58% tổng số ca tử vong do đột quỵ và sinh học dường như đóng một vai trò: Phụ nữ ít mắc bệnh tim hoặc đột quỵ trước thời kỳ mãn kinh, nghĩa là họ già hơn bệnh nhân nam trung bình có cùng chẩn đoán từ 10 đến 15 tuổi. Và với độ tuổi ngày càng tăng, các vấn đề sức khỏe cùng tồn tại có thể ảnh hưởng đến kết quả. Điều này cho thấy phụ nữ nên đặc biệt lưu ý rằng các triệu chứng giống như đột quỵ, thậm chí chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, có thể báo hiệu một tình trạng bệnh lý nguy hiểm và tìm cách điều trị ngay lập tức, có khả năng cứu sống để ngăn ngừa đột quỵ.

2. Dấu hiệu cảnh báo

TIA xảy ra khi lưu lượng máu đến một phần não tạm thời bị chặn hoặc giảm, thường là do cục máu đông. Điều này gây ra các triệu chứng đột ngột giống như đột quỵ tạm thời, như:

·       Yếu, tê hoặc tê liệt ở một bên cơ thể

·       Nói ngọng hoặc khó hiểu người khác

·       Mù hoặc có vấn đề về thị lực ở một hoặc cả hai mắt

·       Chóng mặt

·       Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân.

Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể bị đột quỵ nhưng nguy cơ này sẽ tăng theo thời gian, tăng gấp đôi sau mỗi 10 năm sau tuổi 55 khi động mạch của chúng ta trở nên cứng hơn và hẹp hơn. Ngoài ra, một số tình trạng và hành vi y tế nhất định có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, bao gồm:

·       Huyết áp cao

·       Bệnh tiểu đường

·       Cholesterol cao

·       Béo phì

·       Nhịp tim không đều (rung nhĩ)

·       Bệnh tim

·       Hút thuốc

·       Thuốc/rượu

·       Khó thở khi ngủ

·       Liệu pháp nội tiết tố (thuốc tránh thai, estrogen, testosterone)

3. Chẩn đoán nhanh là quan trọng

Vì TIA thường xảy ra vài giờ hoặc vài ngày trước khi đột quỵ, nên việc thăm khám y tế ngay sau khi xảy ra thiếu máu não thoáng qua là điều rất cần thiết. Nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn nghi ngờ mình đã mắc TIA. Đánh giá kịp thời và xác định các tình trạng có thể sẽ giúp bạn ngăn ngừa được đột quỵ. Đặc biệt là được điều trị bằng thuốc làm tan cục máu đông…

Bác sĩ đột quỵ sẽ lấy bệnh sử của bạn và tiến hành khám sức khỏe. Không có dấu ấn sinh học hoặc xét nghiệm chẩn đoán duy nhất nào để chẩn đoán TIA, nhưng các xét nghiệm như chụp CT đầu hoặc MRI có thể được sử dụng để kiểm tra tổn thương não và các bệnh khác.

Cách người bệnh mô tả các triệu chứng của mình có thể quan trọng. Trong một nghiên cứu, những người đàn ông cho biết bị đau và mất cảm giác (như suy giảm thị lực) có nhiều khả năng được chẩn đoán TIA hoặc đột quỵ hơn phụ nữ. Một giả thuyết cho rằng các bác sĩ có thể coi cơn đau đầu của phụ nữ là chứng đau nửa đầu vì phụ nữ có nhiều khả năng mắc chứng đau nửa đầu hơn. Dù nguyên nhân là gì, điều quan trọng là bất kỳ ai mắc các triệu chứng giống đột quỵ đều phải được đánh giá về TIA hoặc đột quỵ, đồng thời bệnh nhân và nhà cung cấp dịch vụ y tế phải chia sẻ trách nhiệm để đảm bảo điều đó xảy ra. Yêu cầu được đánh giá trước khi về nhà với chẩn đoán đau nửa đầu. 

Các chuyên gia cho biết 80% các ca đột quỵ có thể phòng ngừa được bằng cách thay đổi lối sống và điều trị, và chẩn đoán TIA là bước cần làm đầu tiên. Nếu được chẩn đoán là TIA, việc điều trị của bạn sẽ tập trung vào việc ngăn ngừa đột quỵ bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh cho tim, kiểm soát cân nặng, cai thuốc lá cũng như hoạt động và tập thể dục đầy đủ. Ngoài ra, bạn có thể được kê đơn một số loại thuốc, bao gồm:

·       Thuốc làm loãng máu để tránh cục máu đông

·       Thuốc huyết áp hoặc cholesterol

·       Thuốc trị tiểu đường vì theo thời gian, lượng đường trong máu quá cao có thể làm tăng lượng mỡ tích tụ hoặc cục máu đông trong mạch máu, dẫn đến đột quỵ.

·       Một số người có thể cần phẫu thuật để mở rộng các động mạch cảnh bị hẹp cung cấp máu cho não.

Điều cuối cùng nên nhớ, đừng bao giờ coi các triệu chứng của cơn đột quỵ mini là do căng thẳng hoặc coi chúng như một cơn đau nửa đầu, thậm chí lành tính mà cần nhanh chóng đánh giá, chẩn đoán và điều trị có thể cứu sống tính mạng cho chính người trong cuộc.